تحلیل نشانه ـ معناشناسانه نظام گفتمان امام رضا (علیه السلام) (پژوهش موردی: دعای طلب باران)

نویسندگان

چکیده مقاله:

نشانه ـ معناشناسی از جمله ابزارهای ارزیابی چگونگی تولید و دریافت معنا در تحلیل گفتمان است. این دانش نوین با پشت‎سرنهادن نشانه‎شناسی کلاسیک، مجال را برای بروز نشانه‌ها با مدلول‌های نو در مسیری استعلایی فراهم می‌آورد. در این مقاله با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و به‎منظور بررسی نشانه معناشناسانه گفتمان امام رضا(ع)، «دعای طلب باران» برای بررسی انتخاب شده است. این دعا به‎دلیل داشتن ماهیت گفتمان روایی، حاوی شَوِش‌ها و کُنِش‌های متعدد و ارزش‎محور است و از این لحاظ برای بررسی نشانه ـ معناشناسانه نظام‌های حاکم در آن شایستۀ توجه است. امام رضا (ع) به‎عنوان وارث و پرچمدار امامت، مانند سایر ائمه (ع) وظیفۀ انتقال و ترویج مفهوم امامت را بر دوش می‌کشد. ایشان برای تحقق این مهم از روش‌های متعددی به‎طور واضح و پنهان بهره می‌گیرند اما در مواجهه با مأمون مانند برخی ائمه (ع)، شیوۀ تقیّه را برمی‎گزینند و القای غیرمستقیم آموزه‌های مورد نظر خود یعنی هژمونی امامت از طریق «دعای باران» را انتخاب می‎کنند. این پژوهش چگونگی رقم خوردن هژمونی مطلوب امام رضا (ع) یعنی ابلاغ و ترویج امامت فراخور زمان را نشان می‌دهد. برای شناساندن این هژمونی نیازمند ابزاری هستیم که با کنکاش انواع گفتمان، ما را با پاسخی مناسب مواجه کند. نشانه ـ معناشناسی به‎عنوان ابزاری دقیق می‎تواند ما را در تحقق این مهم یاری کند. در این جستار، انواع نظام‌های گفتمانی از قبیل نظام کنشی، نظام عاطفی و  نظام تنشی و شگردهای پردازش مفهوم، انتقال پیام و ارتباط با مخاطب در متن «دعای باران» ارزیابی و نشان داده شده است که امام رضا (ع) از نظام‌های گفتمان چگونه بهره می‌گیرد و به تبیین حقانیت ولایت خود و خاندان مطهرشان می‌پردازد و گفتمان ولایت را هژمونیک می‌نماید. 

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

امام و امامت در گفتمان امام رضا (علیه السلام)

این مقاله در صدد آن است که دیدگاه‎های کلان  نظری و فرانظری مطرح شده در خطبه امام رضا (علیه‌السلام) در حوزه  امام و امامت را با روش تحلیل گفتمان به شیوه «پدام» مطالعه و بررسی کند. کشف دال‎های اساسی مرتبط با بحث امامت، حاکمیت و حکومت‎داری در این خطبه، بیانگر دیدگاه‎های نظری و فرانظری آن امام معصوم (علیهم‌السلام) بر اساس اصول اسلامی و قرآنی است. گفتمان امام و امامت از منظر امام رضا (عل...

متن کامل

تحلیل گفتمان امام حسین علیه السلام در دعای عرفه

دعای عرفه یکی از دعاهای ماثور منسوب به امام حسین علیه السلام است که حاوی مضامین بلند عرفانی و یک دوره خداشناسی و احکام است و و تحلیل گفتمان که در اصلاح فارسی همان سخن کاوی و تحلیل سخن است، عبارت از کشف معانی ظاهری و مستتر جریانهای گفتمانی است که در شکلهای گوناگون زبانی و فرا زبانی آشکار می گردد.

تحلیل فلسفی مناظرات امام رضا علیه السلام

مناظرات امام رضا علیه السلام باب های عظیمی را در علوم اسلامی گشوده است. پژوهش حاضر به تحلیل فلسفی مناظرات امام رضا علیه السلام در مرو با روش کتاب خانه ای-تحلیلی پرداخته که در حیطه توحید، نبوت و امامت مطرح شده اند. در باب توحید، برهان های حضرت بر اثبات وجود خدا، مقایسه صفات خدا و خلق، عینیت صفات ذاتی خدا با ذات او و خارجیت اراده الهی از ذات، تحت بررسی قرار گرفت. این بررسی نشان داد که ایشان در ا...

شاخصهای سلامت معنوی در کلام امام رضا (علیه السلام)

هدف: سلامت معنوی که اخیرا به عنوان بعد چهارم سلامت در ارائه خدمات بهداشتی ـ درمانی مورد توجه قرار گرفته است. سلامت معنوی براساس زمینه های فرهنگی و مذهبی هر جامعه ای تبیین می شود. تببین این موضوع براساس متون اسلامی نیز امری لازم است. این مطالعه شاخصهای سلامت معنوی را براساس سخنان امام رضا (ع) مورد بررسی قرار داده است. روش بررسی: این تحقیق با تابعیت از روش اسنادی انجام شده است. به همین دلیل در ای...

متن کامل

تحلیل گفتمان مناظره های امام رضا (ع)

از ویژگی‌ها و نقاط بارز سیرۀ امام رضا(ع)‌ مواجهۀ ایشان با نمایندگان ادیان و مذاهب گوناگون در قالب مناظره‌هایی است که برخلاف اهداف مأمون ـ‌خلیفۀ عباسی‌ـ از برگزاری آنها، به عرصه‌ای برای دفاع از مرزهای اعتقادی اسلام، امامت و عقاید به‌حقِ شیعه و به‌ویژه اثبات صلاحیت و حقانیت امام برای امامت و خلافت تبدیل شد. استحکام در استدلال، استناد امام به منابع دست‌اولِ ادیان ابراهیمی و احاطۀ ایشا...

متن کامل

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 8  شماره 29

صفحات  35- 58

تاریخ انتشار 2020-04-20

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023